سفارش تبلیغ
صبا ویژن
صفحه اصلی پیام‌رسان پارسی بلاگ پست الکترونیک درباره اوقات شرعی

88/9/26
12:46 ع

امیر حسین ترکش دوز : 
«حکم حکومتی» یا «احکام سلطانیه» در اندیشه فقهی –سیاسی مسلمین ، بیسابقه نیست، اما پررنگ شدن آن در گفتار رسمی جمهوری اسلامی به چالشی باز می‌گردد که از میانه دهه 60 میان اکثریت اعضای شورای نگهبان با جناحی از نیروهای اجرائی و تقنینی نظام درگرفت. شورای نگهبان برخی رویکردهای تقنینی و تصمیمات حکومتی را معارض با "احکام اولیه شرعیه" می‌دانست و تخطی از احکام مزبور را تنها با توسل به «عنوان ثانوی» و به شرط بقای "ضرورت" موجه می‌شمرد. این اختلاف بعدها از حد گسترة حکومتی فراتر رفت و به تمامی میدان سیاست،‌ دامن گسترد.
این نزاع که می‌‌باید آن را در قالب «نزاع یک سنخ رویکرد سیاسی- فکری با حکومت‌داری (آن هم از نوع انقلابی آن)» صورت‌بندی کرد ،جمهوری اسلامی را شدیداً با تنگنا مواجه ساخته بود؛ از یکسو واقعیتهای اداره یک جامعه در حال جنگ پیش رو بود و از سوی دیگر دیدگاهی که شورای نگهبان آن را ابراز می‌کرد ،نمی‌توانست با واقعیتهای مزبور متناسب افتد و مهمتر از آن تحقق بخش آرمانهای انقلاب باشد. این در حالی بود که رهبری انقلاب یعنی حضرت امام (ره) عمیقاً خود را در نسبت به تحقق آرمانهای عدالت طلبانه انقلاب، متعهد می‌دانست. طرح "حکم حکومتی" قالبی بود که رهبری انقلاب برای برون رفت از نزاع «دیدگاه مزبور » با «حکومت‌داری انقلابی»( وبه عبارت دیگر چالش میان دو سنخ اجتهاد) برگزید. طرح «حکم حکومتی» در شرایطی که برخی قوانین موضوعه( یا تدبیرات حکومتی) با احکام معهود شرعی در تعارض قرار می‌گرفت با توسل به عنوان مصلحت (که دوام آن منوط به بقاء ضرورت نبود) جانب تدبیرات حکومت انقلابی را می‌گرفت . حکم حکومتی نسبت به احکام فرعیه شرعیه ،"مطلقه" یا آزاد بود، و اتفاقا" همین "اطلاق" از زمان طرح بدین سو به تفاسیری نادرست دامن زد . از این رو شاید ذکر نکاتی چند به روشن شدن معنای حکم حکومتی در بافت معنایی اندیشه امام مساعدت کند:

1- حکم حکومتی، نسبت به احکام فرعیه شرعیه مقید نیست اما نسبت به" مصلحت حکومت اسلامی" مقید‌است. در سخنان و نوشته‌های امام به" رابطه حکم حکومتی با قانون اساسی " تصریح نشده است.نیاز به پرده پوشی نیست که مبنای امام در نظریه ولایت فقیه، مبنای "نصب "است اما باید عنایت داشت که این "مبنا" تنها در "مقام ثبوت" موضوعیت می یابد حال آنکه در "مقام اثبات" و "تحقق خارجی" به ناگزیر می‌باید به سازو کاری عرفی (از قبیل «انتخاب از سوی عامة شهروندان»، «انتخاب از سوی یک قشر یا صنف » و یا حتی «قرعه») توسل جُست. امام به شهادت اشارات متعدد در اظهارات و نوشتجات خود به خصوص پاسخ به سوال آقای مشکینی در ماه‌های پایانی عمر خویش ، «انتخاب عامه» را در مقام اثبات، به منزله سازوکاری برای "تعین بخشیدن رهبری حکومت اسلامی در مصداقی خاص"، برگزید ه بود .( از این رو تمایز قاطعی که برخی میان دو مبنای نصب و انتخاب تصور کرده اند حداقل در مورد رای امام در باره ولایت فقیه موجه نیست ). پیدا است که پاره‌ای از آراء‌ امام پاره‌ای دیگر را تفسیر می‌کنند و لذا می توان اظهار داشت که حکم حکومتی در نظر ایشان گرچه نسبت به احکام فرعیه شرعیه ، "مطلقه" است، اما اگر آن را نسبت به قانون اساسی در نظر آوریم (که در تعین یافتن رهبری در مصداقی خاص با رسمیت بخشیدن به سازو کاری خاص "جزءالعله" به شمار می رود) ، "مطلقه" نیست . پاسخ حضرت امام به نمایندگان مجلس سوم در سال 67 نیز با این برداشت سازگار جلوه میکند . در پاسخ مزبور، امام، خروج از چارچوب قانون اساسی را به جهت وضعیت خاص دوران جنگ توجیه نموده و وعده بازگشت به مقتضیات آن را داده بودند.
وانگهی اساساً یکی از دغدغه‌های امام در طرح حکم حکومتی صیانت از کیان قانون اساسی بود ،چرا که گاه برداشت فقهای شورای نگهبان با مفاد قانون اساسی در تعارض قرار می‌گرفت،‌ کما اینکه امام در همین زمینه می فرمایند: «این بحث‌های طلبگی مدارس که در چارچوب تئوری‌ها است نه تنها قابل حل نیست که ما را به بن‌بست‌های می‌کشاند که منجر به نقض ظاهری قانون اساسی است». (صحیفة نور – جلد 21).
2- از عملکرد امام پیداست که فرایند تشخیص مصلحت و صورت بستن حکم حکومتی از منظر ایشان ، علی الاصول، خصلتی «نهادی»، «چند ذهنی»، «ضابطه‌مند» و «اقلی» داشته است. حکم حکومتی در نگاه امام از طریق مجاری نهادینه شده سامان می‌یافت . به همین جهت بلافاصله بعد از طرح اندیشه مصلحت و حکم حکومتی در چالش یاد شده ، هم ایشان طرح مجمع تشخیص مصلحت نظام را در افکندند و باز هم در اولین فرصت در جهت ایجاد جایگاهی رسمی برای آن در قانون پایه نظام کوشیدند.
امام، تشخیص ضرورت یا مصلحت را علی‌الاصول امری تک ذهنی نمی‌دید و به همین جهت به سازمانی از برای تشخیص مصلحت متمسک شد. در صورتی که هیچ ضرورتی آن ایام، ایشان را به طرح مجمع مزبور ناگزیر نمی‌ساخت.صرف نظر از این مورد ، پیش از آن نیز امام تشخیص ضرورت (در عدول از احکام اولیه )را منوط به آراء اکثریت نسبی نمایندگان مجلس شورای اسلامی و سپس دو سوم از آرائ نمایندگان مزبور دانسته بود.
عنایت امام به «جایگیری سازو کار صدور حکم حکومتی و نهاد متکفل آن در قانون اساسی» از عنایت ایشان به «ضرورت ضابطه‌مند و روال مند نمودن فرایند صدور حکم مزبور در مجاری حکومتی» حکایت میکرد.
توجه به حفظ روالهای قانونی در حکمرانی ، از خصوصیات چشمگیر حکومت‌داری امام و سبک مدیریت ایشان است. در جریان معرفی مهندس موسوی به عنوان نخست وزیر (در سال 64) امام ،گرچه به درخواست اکثریت نمایندگان مجلس نظر مثبت خود را نسبت به معرفی وی به عنوان نخست‌وزیر اعلام کرد ،با این حال مانع از جریان یافتن روالهای معهود قانونی در انتخاب نخست وزیر نشد و به رغم ابراز نظر شریف ایشان، باز هم در مورد نخست‌وزیر پیشنهادی رأی‌گیری به عمل آمد و 99 نفر به نخست وزیری مهندس موسوی رأی مخالف و ممتنع دادند . امام نیز کماکان حقوق سیاسی‌ آنها را به رغم داشتن دیدگاهی متفاوت ، محترم شمرد.
3- امام آنگاه به حکم حکومتی توسل می‌جست که نظام با معضله‌ای مواجه بود و روالهای معهود از حل مشکل ناتوان بودند. با این حال امام اصرار داشت که پیش از طرح حکم حکومتی کوشش شود که همه روالهای معهود (در مجلس و شورای نگهبان) طی شود و آنگاه پای مجمع تشخیص مصلحت به میان آید که گریزی از آن نیست. تو گوئی در نظر ایشان ، گرهی که با دست می شد گشود نمی باید با دندان گشوده میشد. به همین جهت ،ایشان به شورای نگهبان توصیه می‌فرمود:
«تذکری پدرانه به اعضای عزیز شورای نگهبان می‌دهم، که خودشان قبل از این گیرها، مصلحت نظام را درنظر گیرند، چرا که یکی از مسائل بسیار مهم در دنیای پرآشوب کنونی نقش زمان و مکان در اجتهاد و نوع تصمیم‌گیری‌ها است». (صحیفه نور- جلد 21- صفحه 61).
آخرین عبارات از نوشته امام خطاب به شورای نگهبان ، به خوبی از مقصود ایشان از مفهوم" مصلحت نظام" پرده بر می دارد. بدین شرح که ."تشخیص مصلحت "در نظر ایشان نه تشخیصی از سر هوا وهوس ،بلکه ناظر به لحاظ نمودن نقش زمان و مکان در اجتهاد و نهایتا" تصمیم سازی های حکومتی بود.
اتفاقاً ، در این زمینه ،اصل یکصد و دهم قانون اساسی نیز، اصل را بر پیگیری مناسبات معهود (میان مجلس و شورای نگهبان) قرار می‌دهد. این "اصل" اشعار می‌دارد که از جمله اختیارات رهبری «حل معضلاتی است که از طرق عادی قابل حل نیست» و در ادامه تصریح می‌کند که از "طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام"که گرچه اعضای آن منصوب رهبری اند اما به هر تقدیر ذکر آن در زمینه فوق، نمایانگر آن است که قانون گذار نیز فرایند تشخیص مصلحت یا صدور حکم حکومتی راعلی الاصول (به قید علی الاصول توجه فرمائید) فرایندی "نهادی" و "چندذهنی" می دیده است./

پی نوشت:
*این یادداشت پیش از این، به همین قلم در یکی از هفته نامه ها(مورخ 1379) مندرج گردیده بود که اینک، با ویرایش مجدد ،از نظر خوانندگان محترم "احیا" می گذرد.

مشخصات مدیر وبلاگ
 
لوگوی وبلاگ
 

عناوین یادداشتهای وبلاگ
خبر مایه
بایگانی
 
لینک‌های روزانه
 
صفحه‌های دیگر
دسته بندی موضوعی
 
انتخابات88 ، سیاسی ، موسوی ، احمدی نژاد ، انتخابات ، ایران ، اسرائیل ، عکس ، ورزشی ، خاتمی ، رضایی ، ترکیه ، کروبی ، اوباما ، آمریکا ، فوتبال ، غزه ، طنز سیاسی ، طنز ، عکس ، ازدواج ، امارات ، خامنه ای ، امید ، انتخابات 88 ، انتخابات دهم ، آمریکا ، اعدام ، عرفه ، بوش ، فیلم ، فرانسه ، ماهواره ، میر حسین موسوی ، مقام معظم رهبری ، ناجا ، ناطق نوری ، نصرالله ، هرات ، وزارت خارجه ، وزیر رفاه ، ویدئو ، یالثارات ، مثل مادر ، مسکن ، مصباح ، مصر ، معجزه ، گزارش ، گلشیفته فراهانی ، لاریجانی ، لنگه کفش ، فرهنگ ، فرهنگی ، فلسطین ، قالیباف ، قرضاوی ، کاریکاتور ، کره شمالی ، بین الملل ، پرتو ، پل نیومن ، پوتین ، پیامک ، عشق ، عراق ، عربستان ، عکس برهنه ، غیرت ، فارس ، فاکس نیوز ، افغان ، البرادعی ، الجزیره ، اسلام ، اشیای عتیقه ، اصفهان ، اعتراض ، اجتماعی ، 22 بهمن ، sms ، آلمان ، استفتاء ، اردوغان ، انتخابات ریاست جمهوری ، انرژی هسته ای ، انصار ، انقلاب ، امام ، امر به معروف ، ایرانی ، ایرنا ، بن لادن ، خبرنگار ، دانشجو ، دانشگاه ، دوربین فیلمبرداری ، رادان ، رجبی ، تلویزیون ، تیم ملی ، جاسوس ، جشنواره فجر ، جنگ ، جوادی آملی ، جوان ، چهارشنبه سوری ، چین ، حائری ، حاج علی اکبری ، حجاریان ، حماس ، حمله نظامی ، رهبر ، رهبر معظم انقلاب ، رهبری ، روزنامه ، روسیه ، روی کین ، زنان ، سارکوزی ، سازمان ملل ، سازمان ملی جوانان ، سحر ، سریال ، سید حسن نصرالله ، سیگار ، شبکه ، شهید ، شیراز ، شیعه ، شکنجه ،
صفحات اختصاصی
 
لوگوی دوستان
 
دوستان
 
عاشق آسمونی عاشقان وبلاگ شخصی محمدعلی مقامی بتلیجه بندیر د نـیـــای جـــوانـی ... حبل المتین ... نمازخانه بوستان بهاره .::مرکز بهترین ها ::. بهترین آرزو هایم تقدیم تو باد. امُل PARANDEYE 3 PA تخریبچی انجمن تخصصی نرم افزارهای موبایل و اطلاعات کاربردی حمایت مردمی دکتر احمدی نژاد گل دختر کربلا همچنان جاریست کـــــلام نـــو شلمچه امام مهدی (عج) محفل یاران کلبه عشق کالبد شکافی جون مرغ تا ذهن آدمیزاد ! خبر روز .:: رویش عشق::. تکنولوژی کامپیوتر xXxرنـــــــــــگـــــــــارنـــــــــــــــگ xXx رنگارنگه سین جیم های اخلاقی .:: رمز موفقیت ::. تیشه های اشک ایحسب الانسان ان یترک سدی سیاست خط سوم پاک دیده آدمک ها آخوندها از مریخ نیامده اند!!! حسام سرا عشق الهی: نگاه به دین با عینک محبت، اخلاق، عرفان، وحدت مسلمین نه/ دی/ هشتاد و هشت ماه و مهر هرچه می خواهد دل تنگت بگو(مشاوره) خبر هفته سرایم بوانات نوشت گاه میم سین لبیک شاه علقمه متالورژی پر شکسته زورخانه باباعلی قافله شهداء ... تا ظهور... عشق سرخ امروز کدهای جاوا اسکریپت ( زازران )و فردا....... آرامش جاویدان در پرتو آموزه های اسلام دوزخیان زمین مذهبی سورتک زرقان پیامبر اعظم(صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلم) - The Holy Propht -p.b.u.h ابن یاسین امام حسین (ع) .:: گاواره ::. تخیّلات خزان‌زده یک برگ بید ناگفته های آبجی کوچیکه عکس عــــشقـــــولـــــک رد پای . . . نورهدایت امیدزهرا فلورانس مهربون شب مهتابی شیعه مذهب برتر Shia is super relegion حــــــکـــــمـــــت آ بـــــــــــاد کشکول شمیم نگاهم برای تو بازمانده تنهای تنها حقیقت بهائیت مشکی رنگه عشقه عکس و شعر برای دوستداران هنر اگر علم در ثریا باشد مردانی از فارس به آن دست می یابند(پیامبرص) ولایت علیه السلام مشک عباس مسافری تاناکجا.مجله اینترنتی طنرناکجا آباد -نثرهای ادبی سیاوش شمیم حضور شهید سید محمد شریفی علوم قرآنی Quranic Sciences عصمت infallibility بصیرت حزب اللهی مدرنیته نقد مَلَس پوست کلف کسب درآمد از طریق اینترنت .: حرف دل :. هر چی که می خوای؟؟؟ اموزش . ترفند . مقاله . نرم افزار آر.پی.جی ‏زن وقایع تارنما سلطان عشق نسیمی از بهشت ... وبلاگ گروهی بصیرت موتور سنگین ... HONDA - SUZUKI ... موتور سنگین قدرت شیطان رویای معین سکوت بیگانه ، دختری در میان مردمان .... تفریح و سرگرمی ... وب سایت اختصاصی افسانه جومونگ کجایند مردان بی ادعا؟ تو میتونی !! دانلود سرگرمی عکس کلیپ آهنگ اس ام اس جک mp3 sms دنیای امروز ما صور اسرافیل بسم الله ارحم الرحیم دسته کلید پرشین رپ (((شفای زندگی))) از یک عباس خلوت تنهایی .: 20000000 :. السَلامُ عَلیکَ یا ابا عَبدِ الله الحُسَین (ع) اس ام اس عاشقانه « عـشقی » قالب های پارسی بلاگ وبلاگ ایران اسلام پرشین موزیک بهترینها برای شماست عاشقان پرسپولیس گفتمان مذهبی ++گوشی موبایل رایگان+ مرکز دانلود رایگان free Download بهترین نرم افزار و برنامها داستان و راه های توحید جویان بزرگ سئوالهای منتظر جواب ::::: نـو ر و ز ::::: بسم الله الرحمن الرحیم هانیبال اس ام اس سرکاری اس ام اس خنده دار و اس ام اس طنز viper حمایت از ایران او برای دم هر ثانیه ام رحمتی بود عظیم! جوکستان ، اس ام اس ، جوک ، لطیفه ، طنز ،jok+sms نفس عمیق روزگار غریبی است برادر . . . گل همیشه بهار تک ستاره حرفای خودمونی من قالب های پارسی بلاگ بهجان / behjan ازدواج موقت وچالش ها شمیم وصل معبر دلی که شکسته بود وبلاگ تخصصی ترفند کوثر چهاردیواری قلم رنجه خیلی دور _ خیلی نزدیک یه دانش آموز آوای حق تنها ترین تنها *** جزیره دانلود 2008 *** عشقولانه محمد پرسپولیسی فصل انتظار انصارالمهدی(عج) کشکول صادق آهستان فقط بالای 18+ بچه دانشجو ! EmroozNews.com Today's top news :: خبرهای برتر روز در امرو اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان شیراز ##پخش مستقیم حرم امام حسین ع## وب سایت شخصی مجتبی نیکنام ©©©©هاست ارزان و قدرتمند برای وبلاگ نویسان ©©©©©©© دکتر سید احمد رضا دستغیب .:: هیچ کس ::. دکتر سید احمد رضا دستغیب نوید شاهد زن مسلمان السلام علیک یا اباصالح المهدی پرواز به بی نهایت هر کی به هر جا رسید با دلش رسید گاه نوشتهایی درباره ی هیچ چیز و همه چیز نیازمندی ها بیا برگرد به خونه از هر دری... خاطرات کبوتران حرم عشق زلف یار منطقه‏ ممنوعه همشاگردی عقیدتی ، سیاسی پایگاه بسیج حضرت صاحب الزمان علیه السلام صیغه شب بیست و چهارم - ویژه حادثه بمب گذاری در شیراز ویژه نامه فاطمیه سایت نخلستان ویژه نامه فاطمیه سایت نخلستان ویژه نامه سفر مقام معظم رهبری به استان فارس ویژه نامه نمایشگاه کتاب ویژه نامه انفجار بمب شیراز سایت نخلستان ویژه نامه سفر مقام معظم رهبری به استان فارس نیمه خرداد به بعد مدیران فردا نخلستان ترور مردان خمینی ویژه نامه اعتکاف غزه gaza سوره حشر ویژه نامه محرم طنز سیاسی دیدگاه نوین دستگاه چاپ بنر دستگاه چاپ بنر

ترجمه از وردپرس به پارسی بلاگ توسط تیم پارسی بلاگ